De ‘oogst’ na 4 kabinetten Rutte

We leefden in de nadagen van de ‘Great Financial Crises’ toen Minister-President Mark Rutte in het najaar van 2010 het stokje overnam van toenmalig Minister-President Jan Peter Balkenende. Toen nog niet vermoedend dat ook zijn regeringsperiode, net als die van Balkenende destijds, vier kabinetsperioden zou beslaan.

Diverse gebeurtenissen vanaf 2010

En als we terugblikken lijkt er een eeuwigheid verstreken te zijn. Veel is er in de periode 2010-2024 gebeurd. De puinhopen van de financiële crisis moesten worden opgeruimd en het vertrouwen in de bancaire sector moest worden hersteld. Het Centraal Planbureau waarschuwde dat alle signalen op rood stonden. Er dreigde ‘politieke opstand’ in het Zuiden van Europa en een Europese breuk moest voorkomen worden. Een Europees noodfonds werd opgericht om landen als Spanje en Ierland financieel overeind te houden. Centrale banken introduceerden een kunstmatig monetair beleid waarbij duizenden miljarden werden gecreëerd om obligatieleningen op te kopen en geldmarkttarieven werden verlaagd tot ‘onder het niveau van nul’.

In de Noord-Afrikaanse landen werd de Jasmijnrevolutie en de Arabische Lente geboren. Inwoners van deze landen kwamen in opstand en eisten van hun leiders verandering. In Syrië werd de tactiek van de verschroeide aarde toegepast en IS deed er zijn intrede. Met onvoorstelbaar menselijk leed tot gevolg. Het leidde tot een Europese vluchtelingencrises waarbij duizenden vluchtelingen het westen van Europa opzochten. Ook werden verschillende Europese hoofdsteden in deze periode geteisterd door terroristische aanslagen, meestal opgeëist door Islamitische terreurgroepen.

Het Verenigd Koninkrijk koos voor de Brexit en de US verwelkomde Trump als haar leider. En Rusland annexeerde De Krim, met toen al het vermoeden dat de Russische machtswellust niet beperkt zou blijven tot dit Oekraïense schiereiland.

De Panama Papers kwamen uit en de MeToo beweging kwam op gang. En in 2020 ‘viel de wereld stil’ als gevolg van de uitbraak van Corona.

Gemiddeld genomen had een kabinet Rutte één keer per twee jaar een crisis te bestrijden. Van Eurocrisis tot energiecrisis en van coronacrisis tot financiële crisis, er leken altijd wel ergens donkere wolken te hangen.

Vier kabinetten

En te midden van al dat geweld en onrust regeerde Rutte vier kabinetten lang. In drie van de vier stemmingsrondes kwam de VVD als grootste partij uit de bus. En zoals dat gaat in een democratie, er moest geregeerd worden met andere partijen. Eerst vanuit een rechtse coalitie (toen al met gedoogsteun van de PVV), vervolgens vanuit een centrumlinkse coalitie met de PvdA en daarna vanuit een centrumrechtse coalitie met CDA, D66 en CU.

Met zoveel reuring, nationaal en internationaal, vraag je je af of een regering van een land, dat onderdeel uitmaakt van een politieke en monetaire unie, überhaupt wel invloed kan uitoefenen op de gang van zaken in haar eigen land. Zeker in een land als Nederland dat gekenmerkt wordt door een open structuur met veel internationale betrekkingen. En nog maar niet te spreken over het feit dat je als regeringsleider van de ene crises naar de andere beweegt, voortdurend brandjes blust en vaak ad hoc moet reageren. En ook de invloed van social media en de rol van de journalistiek deed daaraan vaak geen goed, met polarisatie als gevolg.

Vergelijking met economische cijfers

Daarom goed om eens terug te kijken naar bijna veertien jaar beleid ‘Rutte’ en bepaalde cijfers en ontwikkelingen te spiegelen aan die van de rest van Europa. Een eerlijke vergelijking omdat ons land deel uitmaakt van diezelfde groep van Europese landen die ‘geregeerd worden’ door min of meer dezelfde overkoepelende regels en procedures. Met andere woorden, als het er niet toe doet wie een land regeert, zouden er ook geen onderlinge verschillen moeten zijn.

Te beginnen met de vergelijking van een aantal economische grootheden, ontleend aan de data van Eurostat, een soort van CBS voor de Europese economie.

Gemiddeld genomen hebben we in Nederland ons huishoudboekje goed op orde. Dat is te meten aan het jaarlijkse begrotingssaldo. Dus zeg maar het verschil tussen wat we als land uitgeven en wat er binnenkomt. Gedurende de periode Rutte zijn de Euro landen niet in staat geweest een jaar met een positief saldo af te sluiten. Voor Nederland geldt dat dit in ongeveer 30% van de genoemde jaren wel het geval was. Het is er mede de reden voor dat we te maken hebben met een relatief lage staatsschuld. In Nederland nam deze schuld af van ongeveer 60% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) in 2010 naar ongeveer 45% van het BBP nu. Voor de Euro landen ziet dit er een stuk slechter uit, met een stijging van ongeveer 85% van het BBP naar ongeveer 90% van het BBP.

In euro’s gemeten groeide onze economie ongeveer 65% ten opzichte van ongeveer 52% in de Euro landen. Gecorrigeerd voor inflatie is de groei van de NL economie iets hoger dan die van de Euro landen (onze inflatie was gemiddeld genomen wat hoger). De reële groei bedraagt namelijk iets meer dan 20% ten opzichte van ongeveer 17% voor de Euro landen. Hierbij valt op dat de zowel de werkenden als uitkeringsgerechtigden er in koopkracht op vooruit zijn gegaan. De gepensioneerden moesten het doen met minder koopkracht.

Tenslotte scoren we ook op werkgelegenheid beter dan het gemiddelde van de Euro landen. In NL liep de werkloosheid terug van 6.2% naar 3,6% en in de Euro landen daalde deze van 10.2% naar 6,4%, een daling van respectievelijk 42% en 37%.

De AEX en EuroStoxx 50

Voor de belegger en/of investeerder resteert dan de vraag wat hebben deze overwegend betere economische data voor gevolgen gehad voor de prestaties van de verschillende beleggingscategorieën. Wat aandelen betreft scoorde de NL beursgraadmeter, de AEX, een plus van ongeveer 181% (zie grafiek hieronder) vanaf oktober 2010. De Europese beursgraadmeter, de EuroStoxx 50, scoorde in diezelfde periode een plus van ongeveer 82% (zie blauwe lijn hieronder). De renteontwikkeling kende een zelfde verloop voor zowel de geldmarkttarieven (kort rente) als wel de kapitaalmarkttarieven. Dat is niet zo heel vreemd omdat alle landen in de Eurozone een zelfde centrale bank kennen met een gelijk monetair beleid voor alle landen die tot die unie behoren. De huizenprijzen in NL stegen met 70% in vergelijking met 42% ten opzichte van de andere Euro landen.

Dit zijn uiteraard alleen maar de economische data die gemeten zijn om te kunnen vergelijken met vergelijkbare landen in Europa. Het welzijn van een bevolking is echter niet alleen te meten met cijfers, hoe objectief deze ook kunnen zijn. Dan spelen ook andere zaken een rol. Maar u zult begrijpen dat zaken als geluk, gezondheid, polarisatie en andere zachte indicatoren die iets zeggen over onze gesteldheid van een volk, moeilijk meetbaar zijn vanwege de subjectiviteit hiervan.

En uiteraard is er ook nog wel meer te zeggen over de gemeten data om te komen tot een genuanceerder beeld. Want is de bovengemiddelde stijging (wat in de betreffende periode in Nederland het geval was) van de huizenprijzen ‘een zegen of is dit een vloek’. Een zegen voor diegene die een huis bezit, maar een vloek voor de jonge mensen die zich voor het eerst op de huizenmarkt begeven.

Maar hoe het ook zij. De periode Rutte wordt door velen wellicht als niet zo goed ervaren. De economische cijfers laten echter het tegenovergestelde zien. De conclusie mag daarom wel zijn dat het wel degelijk uitmaakt hoe een land geregeerd wordt en welk beleid er is gevoerd door de verantwoordelijken. Al voelt het wellicht anders.