Een maakbare wereld?

Een van de belangrijkste lessen die de natuur ons leert is dat menselijk ingrijpen beperkt moet worden tot een minimum. De natuur heeft het in zich om zonder verstoring van buitenaf een natuurlijk evenwicht te vinden en te handhaven. Extremen daar gelaten en in dat geval is extern ingrijpen wenselijk en vaak een middel om nog erger te voorkomen.

En als er wel regelmatig door mensen wordt ingegrepen zijn de gevolgen hiervan vaak ongewenst en vragen deze weer om een correctief ingrijpen. Maar ook deze correcties leiden veelal weer tot ongewenste neveneffecten die op hun beurt opnieuw menselijk ingrijpen noodzakelijk maken. En zo kan het van kwaad tot erger gaan, met alle gevolgen van dien.

Menselijk ingrijpen

In die zin kan het verloop in de Westerse economie van de laatste jaren wel vergeleken worden met het menselijk ingrijpen in de ontwikkelingen van de natuur. Zelden is de sturende en corrigerende rol van Centrale Banken en Internationale Overheden zo groot geweest als de laatste 10 jaar het geval is. De beleidsmakers zijn voortdurend bezig met het ‘blussen van allerlei brandjes’, zo lijkt het. Strategisch en visionair beleid lijkt verdrongen te worden door het ad hoc beleid gericht op het oplossen van tijdelijke problemen en onevenwichtigheden.

De grote vraag is of dit (kunstmatige) ingrijpen uiteindelijk gaat leiden tot het gewenste natuurlijk evenwicht in de economie, of dat we op het pad van een soort structureel geleide economie terecht gaan komen. Een soort van ‘planeconomie’ zoals we die uit China kennen. Maar dat is wellicht ‘tekort door de bocht’. Wij in het westen zijn over het algemeen voorstander van een vrije markt economie, een poldermodel met een democratische besluitvorming.

Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we intussen veel verder weg lijken te zijn van zo’n vrije markt economie dan we ooit zijn geweest en dat we veel meer op het pad terecht zijn gekomen van een door Centrale Banken en Internationale Overheden geleide economie.

Het gevolg van dit economisch ingrijpen en dit sturende beleid is dat we steeds meer te maken krijgen met allerlei controlemechanismen die de vrije markt werking verstoren en een natuurlijk evenwicht uiteindelijk in de weg kunnen staan.

Yield Curve Control

In dit artikel lichten we nader toe wat verstaan kan worden onder Yield Curve Control (=YCC), hoe Japan tot deze keuze is gekomen en wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. In onze volgende nieuwsbrief zullen we een nadere toelichting geven op twee andere controlemechanismen; Yield Spread Control en Price Control.

Kort geleden publiceerde de Bank of Japan een persbericht waarin zij bekend maakte dat Yield Curve Control officieel een onderdeel van haar monetaire beleid is geworden. Maar wat wil dit nu precies zeggen?

Letterlijk betekent dit dat de Bank of Japan de rente voor de verschillende looptijden wil controleren en/of beheersen. De bank staat dus niet langer toe dat de hoogte van de rente bepaald wordt door allerlei marktfactoren zoals inflatieverwachtingen, economische groeiperspectieven en/of de vraag en aanbod van geld.

Maar waarom deze stap? Dat is een verhaal dat ongeveer eind jaren ’80 van de vorige eeuw begon. Japan was het land van de Rijzende Zon, een economisch groeiwonder. De groei van de industrie, met allerlei bekende bedrijven op het gebied van automotive en elektronica, maakten Japan tot een grootmacht. Maar zoals altijd het geval, de bomen groeien niet tot in de hemel. Ook niet in Japan.

Eind jaren ’80 kwam Japan in een diepe economische recessie terecht. De vastgoedmarkt werd getroffen door waardedalingen van tientallen procenten en Japanse bedrijven kwamen in zwaar weer terecht. De halsslagader van de Japanse economie, de bankensector, werd geconfronteerd met zware verliezen. Echter, deze verliezen (oninbare leningen en kredieten) werden niet afgeboekt hetgeen tot gevolg had dat de kapitaalsratio’s van Japanse banken sterk verslechterden waardoor de banken gedwongen werden de kredietverlening en hypotheekverstrekking sterk te beperken. Uiteindelijk lag de economie ‘op haar gat’ en deflatie was het gevolg.

Maatregelen Bank of Japan

Om dit te bestrijden verlaagde de Bank of Japan in de loop van de tijd de rente tot het nulpunt. Vervolgens werden er in de loop van de jaren vele economische stimuleringspakketten opgezet om de groei, en de inflatie, te stimuleren. Deze pakketten werden gefinancierd met geleend geld waardoor de staatsschuld van Japan steeg tot recordhoogtes van momenteel zelf 270% van het Bruto Nationaal Product. Normaal ben je als land failliet met zo’n staatsschuld.

Echter, in het geval van Japan was dit niet aan de orde. Ten eerste kostte deze schuld nagenoeg niets omdat de rente 0% was en ten tweede waren de bezitters van deze schuldbewijzen (dus de schuldeisers) voor het grootste deel de Japanners zelf (pensioenfondsen en beleggers). Maar ondanks deze economische stimuleringsmaatregelen, en de extreem lage rente, bleef de deflatie een hardnekkig probleem. En dus zette Japan alles op alles om deze deflatie om te buigen naar inflatie hetgeen de economische groei ten goede zou komen.

Nu echter ook Japan getroffen wordt door een snel stijgende inflatie als gevolg van hoge brandstofkosten en voedselprijzen, en de onrust in het land begint toe te nemen, worden de nadelige gevolgen van het jarenlange ruime monetaire beleid zichtbaar. En omdat Japan voor haar grondstoffen sterk afhankelijk is van andere landen is zij extra kwetsbaar voor de gestegen voedsel- en brandstofprijzen. En nu is de nood aan de man.

Om deze inflatie te beteugelen moet de rente omhoog, en deze gaat nu ook omhoog. Echter, dat is volgens de Bank of Japan niet wenselijk. Sterker, de bank heeft aangegeven dat Japan met haar enorme hoge staatsschuld deze hogere rente niet kan dragen. Een faillissement van het land zou dreigen. En dus kondigde de Bank of Japan officieel aan dat ze YCC (Yield Curve Control) gaat toepassen wat betreft de kapitaalmarktrente (10-jaars rente). Door geld bij te drukken en vervolgens eigen staatsobligaties op te kopen streeft de bank naar een 10-jaars rente die de 0,25% niet te boven gaat. En dat alles om de hoge staatsschuld ‘betaalbaar’ te houden.

Maar dit ingrijpen lijkt nu al tot bepaalde negatieve neveneffecten te leiden, waarbij we terug zijn bij de vergelijking met het menselijk ingrijpen in de natuur. Een van de negatieve gevolgen werd namelijk direct zichtbaar op de dag van aankondigen van het YCC. De Japanse valuta, de Yen, daalde fors in waarde ten opzichte van andere internationale valuta. En dit zorgde er direct voor dat Japan meer moet gaan betalen voor de goederen die geïmporteerd worden vanuit het buitenland (met name energie en voedsel). En deze duurdere importen lijken het inflatieprobleem alleen maar te verergeren. Het leven voor de Japanse burger wordt dus met de dag duurder en meer onvrede, onrust en spanning lijken een kwestie van tijd.

Zal het in Japan van kwaad tot erger gaan?