Einde van het tijdperk ‘gratis geld’?

Met de inflatie op een niveau dat al lang niet meer is bereikt, komt ook de rol van de Centrale Banken nadrukkelijk naar voren. Zij hebben namelijk een aantal beleidsinstrumenten in hun arsenaal, tegen het bestrijden van de inflatie. Dit raakt mogelijk ook uw financiële positie.

Achtergrond

Voordat we verder gaan is het wellicht handig om het begrip ‘de Centrale Bank’ te definiëren. Een Centrale Bank is een openbare instelling die de valuta van een land beheert en tevens de beschikbare geldhoeveelheid controleert, met als doelstelling het creëren van prijsstabiliteit. Deze functie behoort in Nederland bij De Nederlandsche Bank (DNB). Zij zijn vervolgens weer onderdeel van de Europese Centrale Bank (ECB). Overige Centrale Banken zijn onder andere de Federal Reserve (Amerika), Bank of Japan en Bank of England.

Het geheel van maatregelen dat genomen wordt ten behoeve van de prijsstabiliteit wordt monetair beleid genoemd. De Centrale Banken hebben een mandaat gekregen om ervoor te zorgen dat de inflatie op de middellange termijn rond de 2% blijft. Indien de inflatie hoger is, verliest men een groter deel van hun koopkracht en dat is negatief voor het consumentenvertrouwen. Indien de inflatie lager is dan deze 2%, ontstaat het risico van deflatie. In zo’n scenario stellen consumenten en bedrijven doorgaans hun uitgaven uit. Dit heeft gevolgen voor de economie en de werkgelegenheid.

De beleidsrente is het meest gebruikte instrument van de Centrale Bank. Via deze rente kan de Centrale Bank namelijk de omvang van de investerings- en consumentenleningen beïnvloeden. Bij een lage rente is er vanuit de markt meer vraag naar leningen, terwijl deze vraag daalt bij een hoge rente. Op dit moment dienen commerciële banken juist te betalen om geld verplicht ‘overnight’ te stallen bij de Centrale Bank, aangezien hier een negatieve rente berekend wordt (ook wel de depositorente genoemd). Dit zodat deze banken getriggerd worden om dit geld in de vorm van (goedkope) leningen en kredieten terug in de markt te brengen.

Kwantitatieve verruiming

Op het moment dat het verlagen van de beleidsrente niet meer de gewenste resultaten oplevert, kan er gekozen worden voor het (experimentele) instrument van kwantitatieve verruiming. Het doel hiervan is de economie te stimuleren door het voor bedrijven en consumenten makkelijker en aantrekkelijker te maken om geld te besteden. Concreet wordt dit uitgevoerd door het vergroten van de maatschappelijke geldhoeveelheid, waarmee (staats)obligaties van financiële instellingen worden opgekocht. Deze aankopen worden gedaan door geld wat voorheen nog niet in de omloop was, dit geld wordt dus hiermee gecreëerd.

Middels kwantitatieve verruiming tracht de Centrale bank de kapitaalmarktrente kunstmatig laag te houden. Met het opkopen van deze financiële activa worden de reserves en liquiditeiten van commerciële banken verhoogd, wat zij vervolgens weer kunnen gebruiken voor het verstrekken van leningen aan overheden, bedrijven en particulieren.

Er zijn echter ook kritische geluiden te horen over dit opkoopbeleid van de Centrale Banken. Delen van dit gecreëerde geld zou namelijk niet de werkelijke economie ingegaan zijn, maar juist de financiële markten. Beleggers zijn opzoek gegaan naar rendement, ook wel de ‘search for yield’ genoemd, nadat de veilige staatsobligaties niet meer het beoogde rendement ophaalden. Dit kan mede een reden zijn dat diverse asset categorieën zijn gestegen in prijs, zoals vastgoed en aandelen. De verwachting is dat het opkoopprogramma van de ECB in het derde kwartaal van 2022 stopt.

De huidige situatie

De FED heeft de rentetarieven momenteel al verhoogd naar een range van 0,75% tot 1%. Het is de verwachting dat deze rente eind van het jaar rond de 3% zal zijn. De ECB heeft aangekondigd dat er begin van het derde kwartaal een renteverhoging aan kan komen. De verhoging van de rente beïnvloedt daarnaast ook de waarde van een valuta. Een renteverhoging zorgt er doorgaans voor dat de desbetreffende munt sterker wordt. Doordat de FED al een aantal renteverhogingen heeft doorgevoerd, terwijl de ECB een afwachtende houding heeft ingenomen, zijn de gevolgen al te zien in de waarde van de dollar ten opzichte van de euro.

Er is echter wel een reden dat de ECB terughoudend is met het verhogen van de rente. De inflatie in de eurozone wordt grotendeels veroorzaakt door de hoge energieprijzen. In de afgelopen periode werd hierdoor door de Centrale Banken veelvuldig aangegeven dat de inflatie maar tijdelijk van aard zou zijn. Daarnaast voeren de diverse landen uit de Eurozone een ander fiscaal beleid. Duitsland wordt gezien als een ‘zuinig’ land, terwijl dit voor Italië niet geldt.

Volgens de begrotingsregels van de EU is er voorgeschreven dat de staatsschuld maximaal 60% van het Bruto Binnenlands Product mag zijn. Voor Italië bedraagt deze echter 160% in 2021, terwijl deze voor Duitsland 71,1% bedraagt. Beleggers eisen dus een hoger rendementspercentage voor het uitlenen van geld aan Italië, gezien de lagere kredietwaardigheid van het land. Hier is een duidelijk verschil te zien in de landen in Noord-Europa ten opzichte van Zuid-Europa. Hoe hoger de staatsschuld, hoe meer gevolgen de renteverhogingen hebben voor de landen.

Indien de beleidsrente door de ECB verhoogd wordt, kan dit dus gevolgen hebben voor de kapitaalmarktrente. Overheden gebruiken staatsobligaties om kapitaal op te halen voor hun beleidsuitgaven. Daarnaast dienen aflopende schulden geherfinancierd worden. Recent was dit nog mogelijk tegen een rente van 0% (deze rente is zelfs nog even negatief geweest), maar door de stijging van de rente nemen ook de rentelasten voor overheden toe. Zo houdt het ministerie van Financiën in Nederland rekening met zo’n € 5 miljard extra kosten gedurende de huidige kabinetsperiode (2022-2025).

En de spaarrente?

Nu diverse rentepercentages stijgen (beleidsrente centrale banken, hypotheekrentes, rente op 10-jarige staatsobligaties, etc.) rijst de vraag of ook de spaarrentes op de korte termijn gaan stijgen. Banken bieden een spaarrente als tegenprestatie voor het stallen van uw geld, waarmee zij kredieten en leningen kunnen aanbieden. Momenteel kunnen commerciële banken nog goedkoop geld lenen bij de Centrale Banken en berekent de Centrale Bank nog een negatieve rente voor het stallen van geld. Pas wanneer deze negatieve rente verandert naar een positieve rente van ongeveer 1%, gaan de commerciële banken denken aan het verhogen van de spaarrente.

Het is dus nog onduidelijk of en wanneer de spaarrentes gaan stijgen. In combinatie met de hoge inflatie in 2022 neemt uw koopkracht aanzienlijk af. Door uw vermogen te beleggen kiest u bewust om iets te doen tegen het verliezen van uw koopkracht. Uiteraard gaat dit gepaard met risico’s, wat ook te zien is in de rendementen van de verschillende beleggingscategorieën dit jaar. Kijkend naar de historie, met de visie gericht op de lange termijn, blijkt het beleggen van uw vermogen een goede optie voor het behoud van uw koopkracht en het eventueel laten groeien van uw vermogen.