In balans met de draagkracht van onze aarde

Je kunt vandaag de dag geen programma meer kijken, geen krant meer lezen of geen bijeenkomst meer bezoeken zonder dat je nader geïnformeerd wordt over duurzaamheid. Waar het jaren geleden meer een modegril leek te zijn om te beginnen over duurzaamheid, is duurzaamheid intussen een begrip dat ingebed is in ons leven. Overheden investeren miljarden in verduurzaming en moedigen met wet- en regelgeving de private sector aan om hun voorbeeld te volgen. Waar duurzaamheid betrekking heeft op de drie pijlers Environment (milieu en klimaat), Society (maatschappij en mens) en Governance (bestuur) beperken we ons in dit artikel tot de eerstgenoemde.

Bedrijven zijn doelgericht bezig om duurzamer te produceren en hun bedrijfsvoering zo in te richten dat de negatieve gevolgen voor het milieu tot een minimum beperkt blijven. En consumenten zijn zich steeds meer bewust van het belang om hun consumptiegedrag en manier van leven zo te veranderen dat hun ‘CO2 footprint’ zo laag mogelijk is.

Kortom, verduurzaming en duurzaam leven is ‘’a way of life’’ geworden.

Wat is nu eigenlijk duurzaamheid?

Hiervan zijn veel verschillende omschrijvingen. Soms gedacht vanuit de ecologie zelf, soms geredeneerd vanuit de gebruikers van de ecologie maar soms ook gedacht vanuit een bepaalde ideologie.

Een omschrijving die goed past bij het wel en wee van de financiële markten is de volgende:
“Duurzaam ondernemen en consumeren is het leveren en gebruiken/verbruiken van concurrerend geprijsde goederen en diensten, die in de behoefte van de mens voorzien en die kwaliteit aan het leven geven. Centraal hierbij moet staan dat de belasting van het milieu en het grondstof- en energiegebruik, (de aardse bronnen) door de levenscyclus en in de productieketen, gereduceerd worden tot een niveau dat tenminste in balans is met de draagkracht van de aarde. Doel is de kwaliteit van leven voor de volgende generatie te waarborgen”.

Welke aanpassingen zijn nodig voor een duurzamere samenleving?

Om hier iets zinnigs over te kunnen zeggen is het van belang dat we eerst onderscheiden welke sectoren de meeste negatieve impact hebben op de draagkracht van de aarde. Dus welke sectoren brengen de kwaliteit van leven van de toekomstige generaties ‘in gevaar’ als we doorgaan met te leven (lees consumeren en investeren) zoals we dat tot nu toe gewend waren te doen.

Bovenstaande afbeelding toont aan welke sectoren het meest genoodzaakt zijn om anders te gaan denken, investeren en produceren om uiteindelijk op die manier de CO2 footprint te minimaliseren en de balans in de draagkracht van de aarde te handhaven.

Concreet betekent dit dat er de komende jaren een aantal ontwikkelingen in gang gezet moeten gaan worden, dan wel dat reeds ingezette ontwikkelingen in een stroomversnelling terecht zullen gaan komen.

Concrete voorbeelden hiervan? We noemen er een paar:

• Nieuwbouwprojecten zullen CO2 neutraal gebouwd worden (eigen elektriciteit en warmte duurzaam opwekken) en zo mogelijk op een manier die al rekening houdt met de toekomstige ontmanteling/afbraak (circulair bouwen).
• Bestaande fossiele energiebronnen (olie, gas en kolen) zullen vervangen moeten gaan worden door hernieuwbare energiebronnen (zon, wind, kern), dat geldt voor zowel de consumenten als de (zware) industrie.
• De transport- en automotive sector gaat over van brandstofmotoren naar elektrisch aangedreven motoren (batterijen en waterstof).
• De agrarische sector zal anders georganiseerd moeten gaan worden zodat ze minder intensief wordt en minder belastend voor de bronnen van de aarde.
• De consumenten zullen bewuster moeten gaan consumeren, voorbeelden zijn: niet alles willen bezitten maar delen met anderen daar waar mogelijk, verduurzamen van bestaande woonruimte, bewuster in gebruik van energie en fossiele warmtebronnen en het hergebruiken van bestaande spullen en/of afval en kopen tweedehands spullen.

(Economische) uitdagingen om te komen tot de gewenste verduurzaming

Omdat bovengenoemde ontwikkelingen niet beperkt blijven tot één land of één regio, maar een wereldwijde ontwikkeling betreft, is de impact enorm. Dat zult u begrijpen. En hoewel het uiteindelijke resultaat positief zal zijn, namelijk een steeds betere balans in de draagkracht van onze aarde, zijn er tussentijds de nodige hobbels te overwinnen. We noemen een aantal (economische) uitdagingen waar we mee te maken zullen krijgen en die wellicht tot onwenselijke gevolgen zullen leiden, maar die onvermijdbaar zijn op de weg naar het realiseren van de CO2 uitstoot doelstellingen.

Een aantal economische uitdagingen zijn:

• Enorme investeringen vereist
  Zoals in de bovenstaande afbeelding zichtbaar is schat men de investeringen tot 2050 in op het astronomische bedrag van $ 131.000.000.000.000. Dat is een jaarlijkse investering van nu tot 2050 die gelijk is aan de omvang van de totale Duitse economie. Het is goed om te weten dat deze schatting vorig jaar nog ongeveer $ 21.000.000.000.000 minder was. Ook hier heeft het gestegen algemene prijspeil zijn gevolgen. Genoemde bedragen zullen de komende jaren fors verhoogd gaan worden zo lijkt het. De grote vraag is natuurlijk wie dit betalen gaat. Zullen overheden hogere staatsschulden gaan accepteren om dit te financieren? Zullen ze belastingen gaan verhogen om dit te financieren? Worden burgers en bedrijven verplicht een deel van de vereiste investeringen te doen?

• Hogere prijzen
  De genoemde investeringen gaan zorgen voor een ongekende extra vraag naar materialen en arbeid. Het grote probleem hierbij is echter dat de beschikbare beroepsbevolking door de vergrijzing in veel Westerse landen juist afneemt. Dat lijkt dus een probleem te gaan worden. Wie gaat al het werk dan verrichten dat nodig is voor de verduurzaming? En hoe komen we aan al de gewenste materialen die nodig zijn voor de elektrificatie van de samenleving? Er is een gerede kans dat dit gaat leiden tot structureel hogere lonen/prijzen. De huidige inflatiestijging kon daarom wel eens een veel structureler karakter hebben dan waar we nu van uitgaan.

• Geopolitieke spanningen
  Op dit moment voeren we in Europa volop de discussie waarom we ons de afgelopen jaren zo energie afhankelijk hebben gemaakt van Rusland. Echter, zonder dat er veel over geschreven wordt, gebeurt er gelijktijdig weer precies hetzelfde. Heel veel grondstoffen die vereist zijn om de gewenste verduurzaming te realiseren, komen uit China en ook de bedrijven die de verwerking verzorgen zijn in China gevestigd. Kortom, zonder China lijkt de verduurzaming in het Westen gedoemd te mislukken. De afhankelijkheid enerzijds, en het bezit anderzijds, kunnen gaan leiden tot de ongewenste spanningen tussen landen en contingenten.

• Verdere onbalans tussen ‘de have’s and not have’s’
  Nu al worden we met de harde realiteit geconfronteerd dat bepaalde bevolkingsgroepen niet de koopkracht hebben om hun woning te verduurzamen, elektrische auto’s aan te schaffen en hun consumptiepatroon aan te passen. De kloof die nu al ontstaan is tussen ‘rijk en arm’, die overigens hoofdzakelijk veroorzaakt is door het excessieve monetaire beleid van de Centrale Banken (verlagen van rentes tot negatief waardoor de waardes van allerlei beleggingen fors in waarde zijn gestegen), dreigt nog groter te worden.
  

• Gevolgen die nu nog niet in te schatten en/of te overzien zijn
  Zoals eerder al aangegeven is de wereldwijde impact van de ingeslagen weg gigantisch groot. Een aantal gevolgen werden hiervoor al beschreven en genoemd. Andere gevolgen zijn totaal nog niet in te schatten. Wat gaan we bijvoorbeeld doen met het restafval van alle hernieuwbare energie opwekkers? En wat gebeurt er met alle batterijen van elektrische auto’s die het einde van hun looptijd bereikt hebben? En hoe gaan we de verduurzaming realiseren als blijkt dat de benodigde mankracht en materialen er niet blijken te zijn?
  

Gevolgen (kansen en risico’s) voor de belegger

Een onderdeel van ons dagelijks werk als vermogensbeheerders bestaat uit het lezen van allerlei analyses en researchrapporten, het voeren van gesprekken met ‘fondsenhuizen’ en het bijwonen van seminars, webinars en presentaties. Tijdens deze gesprekken en sessies is duurzaamheid een vast onderdeel van gesprek. Niet alleen om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen en bijgepraat te worden over de actuele wet- en regelgeving, maar ook om kansen en risico’s te kwantificeren bij het beheren van het toevertrouwde vermogen. We denken dan in kansen en risico’s. Concreet; waarin zouden we wel moeten beleggen en waarin juist niet.

Kansrijk lijken de komende jaren onder andere de volgende bedrijfssectoren:

• Delvers van mineralen en metalen;
• Installateurs van elektriciteits- en energieoplossingen en de infrastructuur hiervoor;
• Producenten van hernieuwbare energiebronnen;
• Bedrijven betrokken bij verduurzamen van transport en mobiliteit.

Daarnaast kunnen de Opkomende Markten wel eens een goede keuze blijken. Met name die landen die beschikken over veel natuurlijke rijkdommen die onmisbaar worden bij de energietransitie die we gaan doormaken. Maar ook op het gebied van agricultuur hebben veel van deze landen veel te winnen.

Minder kansrijk lijken op termijn de bedrijven die niet meegaan in de trend van verduurzaming en of bedrijven die met hun verdienmodel sterk afhankelijk blijven van fossiele energiebronnen. Ook is het belangrijk om nauwlettend in de gaten te houden of bedrijven/overheden in het Westen in staat zullen zijn om de aanvoer/inkoop van de cruciale materialen te waarborgen. De huidige signalen uit de automotive sector noodzaken tot waakzaamheid (bedrijven als Volkswagen en Toyota hebben al gewaarschuwd dat het gebrek aan mineralen/metalen voor hen speerpunt wordt, waarbij overnames van mijnbouwbedrijven niet uitgesloten kunnen worden).

In het beheren van de portefeuilles houden we uiteraard rekening met genoemde ontwikkelingen hetgeen zich vertaalt in de keuze voor specifieke beleggingsfondsen die bovengemiddeld kunnen profiteren van genoemde trends en ontwikkelingen.

De conclusie is dat we zeer uitdagende tijden tegemoet gaan met ontwikkelingen die op deze schaal nog niet eerder zijn voorgekomen. Dat vraagt om de juiste inzichten en investeringskeuzes. We doen ons best om u het vertrouwen te geven dat uw vermogen in goede handen is en uiteraard hopen we dat u dit ook zo ervaart.