Marktontwikkelingen: Onstuimig beursklimaat

Positieve maand juli en mindere maand augustus

Door: Chris van der Woel en Patrick Zuijderwijk

De financiële markten bereikten medio juni een dieptepunt, vanuit waar in juli de weg naar boven werd ingezet. Veel negatief nieuws was uiteindelijk ingeprijsd in de koersen en daar tegenover stond dat de winstcijfers van bedrijven verrassend goed bleven. Prijsstijgingen konden veelal doorberekend worden aan de eindklant en consumenten konden dit gezien de hoge spaartegoeden, opgebouwd tijdens de coronacrisis, vooralsnog aan. Consumentenuitgaven bleven hoog, waar vooral meer geld werd besteed aan de dienstensector (vakantie, horeca, entertainment, etc.). Daarnaast verslechterden veel economische vertrouwenscijfers en bleek de inflatiecijfers toch weer hoger dan verwacht.

Nu komt het tegenstrijdige; slecht nieuws bleek in dit geval goed nieuws te zijn. Bij veel slecht nieuws gingen beleggers er in juli nog van uit dat de Centrale Banken het tempo van de reeds ingezette renteverhogingen zouden verlagen. Deze verwachting werd ook weerspiegeld in een dalende 10-jaars rente, zowel in de VS als in Europa. Zoals gezegd leverde dit een opleving op in de financiële markten.

In augustus kwamen weer nieuwe data over de stand van de economie beschikbaar en de diverse economische cijfers bleven zwak. In vrijwel alle landen wereldwijd daalde het consumentenvertrouwen tot het laagste punt ooit gemeten. Inflatie blijft maar stijgen, met een 13,6% als meest recent cijfer over augustus in Nederland. De PMI (inkoopmanagersindex, combinatie productie & diensten) voor Amerika en de Eurozone kwam onder de 50, hetgeen een krimp betekent.

Daarnaast passen een aantal bedrijven hun winstverwachtingen naar beneden aan. Dit zijn een paar voorbeelden waaruit blijkt dat de economische vooruitzichten verslechteren en dit ging ook op de beurs niet ongemerkt voorbij. De aandelenbeurzen trokken in de eerste twee weken van augustus de positieve lijn van de maand er voor nog door maar vanaf half augustus draaide de markt en werden er weer koersdalingen ingezet.

Jackson Hole Symposium

De financiële markten keken met veel spanning uit naar 25 augustus jongstleden, want de FED organiseerde op dat moment het Jackson Hole Symposium, waar onder andere prominente centrale bankiers, academici en ministers van financiën aanwezig zijn. In 1982 werd een dergelijke bijeenkomst voor het eerst georganiseerd toen Amerika te maken had met een recessie en stagflatie. Aan toenmalig FED president Paul Volcker de taak om beleidsbeslissingen te nemen om de inflatie tegen te gaan, wat uiteindelijk na veel verhogingen ook gelukt is. De bijeenkomsten worden vanaf dat moment elk jaar georganiseerd en investeerders wereldwijd zijn tot de conclusie gekomen dat wat daar gebeurt er daadwerkelijk toe doet.

De toon van de FED en Powell was na afloop van de bijeenkomst duidelijk. Inflatie moet koste wat het kost bestreden worden. Ook als dit ten koste gaat van de economie (en de financiële markten). De hoop op een ‘zachte landing’ van de economie wordt hierdoor kleiner en de verwachting is dat er nog meerdere renteverhogingen nodig zijn om de hoge inflatie te temperen.

Rentes

Dat de Centrale Banken dit jaar al meerdere keren de rentes hebben verhoogd, is ook te zien in het koersverloop van diverse obligaties. In de onderstaande grafiek zijn de 10 jaars staatsobligatie van Nederland (paars) en de AEX (oranje) te zien. Wat zichtbaar is, is dat beide contrair aan elkaar bewegen. Omdat toekomstige winsten tegen hogere rentevoeten contant gemaakt worden, worden de huidige waarderingen van bedrijven lager. Lagere waardering betekent op zijn beurt dan weer een lagere prijs van het aandeel.

De ECB heeft de rente eerder met 50 basispunten verhoogd en gisteren volgde er een renteverhoging met 75 basispunten. Een dergelijke verhoging is al jaren niet meer voorgekomen, maar is gezien de zeer hoge inflatiecijfers wel een noodzakelijke. De laatste en de enige keer dat de rente door de ECB met 75 basispunten werd verhoogd was in 1999. De FED heeft de rente in meerdere stappen al met 2,25% verhoogd.

De situatie in de VS is deels vergelijkbaar maar in meerdere opzichten ook anders dan in Europa. De VS zijn grotendeels zelfvoorzienend wat energie (olie en gas) betreft, terwijl Europa voor een belangrijk deel afhankelijk is van Russisch olie en gas. De VS profiteren dan ook deels van de hoge prijzen en van het feit dat olie afgerekend wordt in dollars. Dit vergroot de verschillen tussen de Europese en Amerikaanse economie juist verder. Een andere reden dat de ECB de FED wel zal moeten volgen met renteverhogingen heeft te maken met de wisselkoers tussen dollar en euro.

De FED is eerder begonnen met renteverhogingen dan de ECB en hierdoor stijgt de vraag naar de Amerikaanse munt. Sinds december 2020 is de dollar dan ook 18% in waarde gestegen ten opzichte van de euro. Door de fors gestegen olie- en gasprijzen zien we dat het grote handelsoverschot dat de eurozone altijd had is omgeslagen in een gigantisch handelstekort, hetgeen ook een negatieve invloed heeft gehad op de waarde van de euro ten opzichte van de dollar.

Eén dag na Powell kwam de invloedrijke Europese centraal bankier Isabel Schnabel met een grotendeels vergelijkbare boodschap dat renteverhogingen door de ECB nodig zijn. Zij stelde ook dat de ECB genoodzaakt is om krachtdadig op te treden, omdat een te voorzichtig beleid op termijn juist voor meer schade zal zorgen. Toch blijkt in de praktijk juist dat de ECB in een tweespalt zit om enerzijds de rente te verhogen en anderzijds te moeten waken voor de betaalbaarheid van de staatsschuld van de Zuid-Europese landen.

Daarom heeft de ECB recent een nieuw beleidsinstrument geïntroduceerd, namelijk het Transmission Protection Instrument (TPI). Dit is eigenlijk een instrument waarmee de ECB gericht staatsobligaties kan opkopen van landen, waarvan de rentes naar de mening van de ECB te hoog oplopen. Een grote kans dat dit instrument vooral gebruikt gaat worden om Italië, dat al jaren kampt met een relatief erg hoge staatsschuld, te ondersteunen. De Centrale Bank dreigt hiermee anderzijds de prikkel weg te nemen om economische hervormingen door te voeren.

Koopkrachtakkoord

Sommige analisten twijfelen of de Centrale Banken zulke renteverhogingen moet doorvoeren aangezien de inflatie de koopkracht van mensen al dusdanig negatief beïnvloedt, dat renteverhogingen niet of nauwelijks meer nodig zijn. De stijgende energieprijzen zorgen ervoor dat mensen een groter deel van hun inkomen hieraan kwijt zijn, geld dat ook niet meer voor andere uitgaven gebruikt kan worden. De inflatie zorgt er dus automatisch voor dat mensen voorzichtiger worden met hun uitgaven, wat de prijsdruk zou moeten verlagen.

Voor sommige mensen worden de prijsstijgingen zo nijpend, dat ze steeds meer moeite hebben om aan hun maandelijkse verplichtingen te kunnen voldoen. Het Nederlandse kabinet heeft daarom een omvangrijk koopkrachtpakket opgesteld, waarmee € 16 miljard gemoeid is. De maatregelen die getroffen worden hebben betrekking op het minimumloon, energietoeslag, korting op accijns en inkomstenbelasting. De volledige afspraken, inclusief toelichting, kunt u vinden via de onderstaande button:

Wat betekenen de economische ontwikkelingen voor de beleggingsportefeuille?

De komende maanden zullen vooral de inflatiecijfers, de uitspraken en acties van de centrale bankiers en de Q3 bedrijfscijfers leidend zijn voor de ontwikkelingen op de aandelen- en obligatiemarkten. Bedrijfscijfers over het derde kwartaal zullen vanaf half oktober beschikbaar komen en de vraag is in hoeverre de winsten van bedrijven onder druk komen te staan door inflatie en een afkoelende economie. Het is ook geen gewaagde uitspraak om te stellen dat de markten naar verwachting beweeglijk zullen blijven. Onze sterke onderweging van obligaties, de overweging van alternatieve beleggingen en de neutrale visie op aandelen en beursgenoteerd vastgoed blijven leidend in het beheer van de portefeuilles.